Contact:Jan C. Bos
Wagnerkade 59,
2102 CT Heemstede
T 023 5332455
E jancbos@antenna.nl
Maleachi 2, 1-10 en Marcus 10, 1-13 Oosterkerk Haarlem
“Ik heb jullie lief, zegt de HEER”
Zo begint de profetie van Maleachi en om die liefde gaat het ook in het gedeelte van de profetie dat wij vanmorgen hebben gelezen. De profeten schrijven Gods liefdesbrieven aan de mensen. Nee, ik moet om te beginnen preciezer zijn. Het zijn de liefdesbrieven van de Eeuwige aan zijn volk Israel.
In de afgelopen weken beleefde de joodse gemeente nu de tien dagen waarin gezocht wordt naar herstel van gebroken verhoudingen. Over die gebroken verhoudingen gaat het ook in de profetie. Juda is ontrouw geworden aan de vrouw van zijn jeugd. Juda is ontrouw geworden aan het verbond dat de Eeuwige met hem sloot. En in de profetie die daarop reageert legt de Eeuwige heel zijn hart. Ik heb je lief. Ik hou van je. Wijs me niet af. Minacht mijn liefde niet.
En nu op deze zondag vieren en gedenken wij hoe wij uit de volken mee mogen lezen in de liefdesbrieven van de Eeuwige aan zijn volk. Israël en de kerk zijn onopgeefbaar met elkaar verbonden want ze leven beiden uit de liefde van God voor ons mensen.
Wat kun je met die liefdesbrieven doen? Dat is niet zomaar een theoretische vraag waar je wat over kunt bespiegelen. Laten we beseffen dat het een akelige spannende vraag is, niet zo zeer voor de geadresseerde als wel voor de máker. God legt zijn hart in zijn liefdesbrieven. Hij levert zich over en is kwetsbaar geworden: Wat in hemelsnaam zullen de mensen doen met mijn liefdesverklaring? Wordt deze gehoord, verstaan, gevierd en beantwoord of genegeerd, misverstaan, in zijn tegendeel verkeerd. Wat doen de mensen met mijn woord van liefde? Troosten ze met die woorden of fnuiken ze de zielen?
In het evangeliegedeelte dat wij vanmorgen hebben gelezen wordt er ook met Bijbelteksten gewerkt. En dat is eigenlijk heel spannend want zo goed als Jezus en de Schriftgeleerden wat doen met oudtestamentische teksten zo doen wij het op onze beurt óók met de nieuwtestamentische tekst. En om dat hele proces maar gelijk kort samen te vatten: Echtscheiden mag niet. Wat God samengevoegd heeft scheide de mens niet. Punt, uit afgelopen. Dat was tot voor kort de rigide leer van de kerk op dit punt en ik heb begrepen dat de katholieke hiërarchie in Nederland dat nog steeds zo wil houden. Het spijt ons echt maar zo streng is Jezus nu eenmaal, zeggen ze erbij.
Is dat zo? Is Jezus zo streng? Laten we proberen met aandacht te lezen wat in het evangelie staat. Het gesprek tussen Jezus en de Farizeeën staat in een bepaald kader. Dat kader wordt meestal weggelaten alsof het hier om een apart college huwelijksrecht zou gaan. Maar het gesprek vindt plaats op de weg naar Jeruzalem. Jeruzalem is de plaats van Gods eerste liefde. Jeruzalem dat de profeten doodt is en blijft Gods eerste liefde, voorwerp van zijn durende trouw. En daarom is Jezus naar Jeruzalem op weg om daar Gods liefde te bedrijven. De Eeuwige, de God van Abraham, Isaac en Jakob is ÉÉN. Hij is éen in liefde, één in trouw. Dat zei Maleachi de profeet ook al. Het één vlees zijn van mensen is een beeld van de éne liefde en de éne trouw van God. De innige liefde tussen mensen is beeld van de innige liefde van God. Dat geldt niet alleen voor de heteroseksuele maar net zo goed voor de homoseksuele liefde. Het geldt voor alle innige liefde tussen mensen. Minacht die liefde niet. Maak haar niet stuk. Maak hem niet stuk.
De mannendiscussie wanneer ze gerechtigd zijn een vrouw te dumpen (is als ze haar jeugdige schoonheid is kwijtgeraakt of niet lief genoeg is al voldoende reden of mag het pas als ze vreemd is gegaan), die mannendiscussie gaat hier volstrekt aan voorbij.
Maar we zijn geen haar beter dan de Farizeeën. Zoals de tekst uit Deuteronomium misbruikt is om vrouwen te lozen zo is de evangelietekst gebruikt om vrouwen en mannen op te sluiten in het huwelijk of van de maaltijd te weren of als gescheiden mensen levenslang als tweederangs christenen te beschouwen.
Jezus zegt: Je mag je partner niet verstoten. Er staat nergens in de bijbel dat er niet met heel veel pijn en verdriet maar niettemin toch fatsoenlijk en met respect gescheiden mag worden. Dat is de blijvende diepe zin van het gebod van Mozes. Scheiden is wat anders als verstoten. Ook in een in stand gehouden burgerlijk en kerkelijk huwelijk kan de een de ander verstoten. En gescheiden mensen kunnen elkaar trouw bewijzen en zijn daar op den duur ook toe geroepen.
Ondertussen is het helaas wel zo dat tegenwoordig een derde van de huwelijken eindigt in een echtscheiding Is dat goed? Volgens sommigen wel want een teken van de toegenomen economische zelfstandigheid en zelfbewustheid van vrouwen. Mannen deden het allang maar nu kiezen ook vrouwen voor zichzelf en hun eigen ontplooiing. Mannen en vrouwen kiezen allereerst voor zichzelf en hun eigen levensgeluk. Dat klinkt goed maar het is niet alleen maar goed Het is ook uitermate verdrietig. Voor vrouwen en mannen is dit heel verdrietig. Voor kinderen vooral is dit heel verdrietig. Waarom gebeurt het dan toch zo vaak? Scheiden mensen soms te lichtvaardig? Dat zal zeker voorkomen. Wanneer alles gezet wordt op de kaart van warme liefde en diep geluk dan kan de durende trouw te weinig gewicht krijgen. En juist die trouw speelt in de liefdesbrieven van God een grote rol. Hij blijft ons mensen trouw. En dat vraagt hij ook van ons. Blijf trouw aan je eerste liefde voor God en voor de mens die jou als bondgenoot gegeven is.
Onze Heer zelf is daarvan het levend voorbeeld. Hij is de Herder die meegaat tot in de donkere dalen. Hij is de Leidsman die mij licht en leven geven wil. Hij laat ons ook in de hardheid van ons hart niet in de steek. Hij niet.
En als in diep verdriet een huwelijk of partnerschap moet worden beëindig, dan kan ook door ons de trouw aan elkaar, op andere wijze, toch bewezen worden. Blijf dan op andere wijze toch trouw aan je vriend of vriendin, de vader of moeder van je kinderen. Maak hem niet stuk. Maak haar niet stuk. Daarin moeten wij als gemeente elkaar helpen en bijstaan. En dan juist ook opdat er ruimte blijft voor de kinderen. Mensen mogen voor in en na een scheiding niet in de steek worden gelaten. Ooit heeft de zegen van de Eeuwige op beiden gerust. De Eeuwige zegene hen ook en zegene hun kinderen wanneer zij weer afzonderlijke wegen moeten gaan.
Ik heb jullie lief, zegt de HEER. Maak elkaar niet stuk en maak de kinderen niet stuk. Zij gedijen in liefde. Zij horen in het verbond dat God ooit al met Abraham sloot en van kind tot kind bevestigt (zoals wij zongen aan het begin van deze dienst). Wij allemaal horen in zijn liefdesverbond en precies daarom ook zijn wij onopgeefbaar verbonden met onze oudere broer, net als wij voorwerp van Gods liefde.
Ook hij hoort bij onze eerste liefde. Er is in onze kerk opnieuw discussie ontstaan over de onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël. Want volk Israël houdt ook staat Israël in en is dus politiek en niet goed voor de Palestijnen. Maar onopgeefbare verbondenheid is geen politiek statement. Het is om te beginnen een schuldbelijdenis van de gruwelijke ontrouw waarmee de christenheid de joden heeft bejegend. En het is een belijdenis dat wij samen Israël en de kerk, leven van Gods liefde en van zijn genade. Onze kerk onderhoudt geen diplomatieke betrekkingen met welke staat dan ook en dus ook niet met de staat Israël. Maar onze kerk is wel onopgeefbaar verbonden met het volk Israël uit wie onze Heer geboren is.
In de afgelopen weken vierde de synagoge Grote Verzoendag. Wat is er veel dat wij hebben stuk gemaakt. Dat geldt voor joden en voor christenen Dat geldt voor landen en staten. Want wij allemaal hebben last van kortzichtigheid en blindheid voor het geluk van de ander.
Vanuit die liefde van God mag elk onrecht (door wie dan ook begaan) benoemd worden en elk teken van verzoening en vrede verwelkomd.
Maak elkaar niet stuk. Gun elkaar de liefde. Blijf elkaar trouw.