21 juli 2019 Wat is echt nodig voor Marta en Maria en voor ons
Lucas  10, 38-42 Oude Kerk Heemstede21

Wat is echt nodig? Wat is, om in de vertrouwde bijbeltaal te spreken, wat is het éne nodige?
Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je veel te druk. Er is maar één ding noodzakelijk, zegt Jezus als hij in het huis van Marta en Maria is en Marta, moe van het vele dienen, zich beklaagt omdat haar zuster Maria haar al het werk alleen laat doen.
We zien het allemaal voor ons vanuit ons kinderbijbelgeheugen. Maria zit vol aandacht aan de voeten van de Heer en Marta maar redderen, zweet op het voorhoofd en klamme handen. Kan zij daar ook niet een handje uitsteken.
Een ding is nodig. Wat is dat ene? En moet er soms niet gediend worden. Geen koel water voor de gast, geen brood en fruit. Het gemeste kalf dat Abraham ooit offerde,  was dat niet nodig en de jongste zoon had bij zijn thuiskomst niet hoeven gefêteerd?
Marta maakt zich bezorgd en druk over vele dingen. Ik weet er nog wel een paar die dat doen. Vaders en moeders maken zich druk in hun gezin. De kinderen hebben zorg, aandacht, tijd nodig. Diakenen, ouderlingen en dominees maken zich druk en bezorgd over al het reilen en zeilen in de kerk. Wat is eigenlijk het ene nodige? Dat zouden jij en ik wel willen weten?
Wat is het ene nodige in een wereld waar zo ontzettend veel speelt en –toegegeven  ook zo ontzettend veel bijzaken ons bezig houden. Strategieen worden bedacht en posities zeker gesteld. Er staat veel op de agenda en er wordt druk gepraat in de wandelgangen. Zit mijn haar wel goed?
Wat Jezus tegen Marta zegt kan hij ook tegen ons zeggen. Over veel dingen maak je je bezorgd. Eén ding is nodig.  Wat bedoelt hij, wat is dat éne?  

Veel bijbellezers denken wel te weten wat het ene nodige is.
De evangelist Lucas vertelt hoe Jezus tijdens zijn reis naar Jeruzalem een gastvrij onthaal vindt in het huis van Marta en haar zuster Maria. Maria zit aan de voeten van de Heer en drinkt zijn woorden in met heel haar hart. Marta ontvangt de Heer met heel veel dienstbetoon, diaconie want Hij is haar lieve gast. Zo zijn beide zusters, ieder op eigen wijze, volkomen toegewijd aan de Heer. Marta en Maria van Bethanië zijn waarachtige leerlingen, vriendinnen, zusters van Jezus....    
Toch wordt door veel bijbellezers alleen Maria hoog geprezen en zalig verklaard. Zij heeft immers, naar het woord van de Heer “het beste deel gekozen”. Dat heeft Marta dus niet, denken we dan gelijk en al te gemakkelijk. Zoals we ook al te gemakkelijk denken dat  “het beste deel” hetzelfde is als het "ene nodige". Maria heeft, zo denken velen “het beste deel” gekozen, dat is “het ene nodige” gedaan, namelijk geluisterd naar de Heer. En Marta, voegen wij er dan aan toe heeft het “slechte deel” gekozen, namelijk niet geluisterd naar de Heer maar zich laten afleiden door veel dienstbetoon. Nee, Marta komt er in de ogen van veel bijbellezers niet zo best van af. Marta slooft zich uit voor Jezus. Prima natuurlijk, maar ze zoekt toch wel een beetje haar eigen eer, zegt de een. Marta vindt haar eigen huishouden belangrijker dan het woord van God, zegt een ander en heeft niet begrepen dat eeuwig heil gaat boven tijdelijke zaken. Marta is een bedillerig mens die haar zuster koeioneert, zegt een volgende. Maria zit nederig en zachtmoedig aan de voeten van Jezus, zegt nog weer een ander, terwijl Marta het bestaat om de Heer te bekapittelen. Maar dat kan verkeren want een heel moderne exegese zegt dat Maria zich bevrijdt van knellende rolpatronen terwijl Marta zich opsluit in de keuken......

Ik heb maar één positieve uitleg over Marta gevonden. Die is van meister Eckhart, een middeleeuws mysticus. Meister Eckhart weet alles van concentratie op God, maar zegt Hij dan, die concentratie kan een behaaglijke schat worden die je moet kunnen loslaten. Het komt op het eenvoudige dienen van binnenuit aan. En Marta, wijze en bezonnen Marta, vraagt de Heer om Maria de weg van het eenvoudige dienen van binnenuit te wijzen. Maria denkt dat ze dat nog niet kan, maar Heer, laat haar zien dat ze het wel kan.....
De preek van meister Eckhart over Marta en Maria is misschien meer meditatie dan exegese. Maar hij heeft volgens mij gelijk in zijn intuïtie dat het dienen van Marta zeker niet minder is dan het horen van Maria. Het ene nodige is toch ook niet “horen”?
Wat is het ene nodige?  Wat is nu echt nodig? Meester, wat moet ik doen?
OP die vraag wordt in het eerste Testament al geantwoord en dat antwoord wordt door Jezus  bevestigd toen men Hem vroeg, naar de kern, het hart, het éérste van de geboden: Het éne nodige is: Gij zult de HEER uw God liefhebben met heel uw hart en uw naaste liefhebben met heel uw hart. En dan volgt daarop de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
Het ene nodige is: God en de naaste liefhebben. Al het andere is bijzaak.

Marta ontvangt de Heer in haar huis. Wie mij ontvangt, ontvangt Hem die mij gezonden heeft, zegt Jezus zelf. En als ooit eens Abraham zich in toegewijde gastvrijheid haastte en repte en niet rustte maar stond en toezag dat zijn lieve gast het aan niets ontbreken zou, zo haast en rept zich nu Marta in haar toegewijde dienst. En zoals Petrus namens de leerlingengemeenschap de Heer belijdt als Messias, zo doet ook Marta. "Ik heb geloofd dat Gij zijt de Christus, de Zoon van God die in de wereld komen zou" (Joh. 11,7) Waarom eigenlijk is haar belijdenis zoveel minder bekend dan die van Petrus en wordt haar dienst zoveel minder geëerd dan die van Abraham. Marta van Bethanië heeft Jezus innig lief. En zij hoort tot hen die Jezus "zijn vrienden" noemt. En van Marta wordt hier nadrukkelijk gezegd dat zij veel "diakent".  Zij dient aan de tafel van de Heer. Zij dient eenvoudig en van binnenuit eenvoudig omdat zij dienen moet. Zij heeft de Heer lief met heel haar hart. Om het met de woorden van het lied te zeggen dat wij zojuist gezongen hebben (Gz 62): Marta aanbidt Hem in haar daden..... Moge de Heer ook nu in onze eenvoudige dienst aan Hem gastvrijheid vinden! De Heer immers komt ons tegemoet in de minste broeder  en in het gelaat van de minste zuster lichten zijn ogen op. Wat een bijzaken zijn er vaak, wat een onzin is er in de kerk en in de wereld. Hoe vaak en hoeveel laten wij ons niet afleiden van het enig nodige: Het liefhebben van God en de naaste.

 
 Maria zit aan de voeten van de Heer. Hij is welkom in haar huis. Zij is welkom in zijn hart. En voor haar valt op dat moment al het andere weg. Zij is niet de gastvrouw maar de gast, niet degene die bedient maar bediend wordt. Zij komt thuis bij God en verkeert in Gods huis. Zij leeft als nog niet eerder en leert zoals ze nog nooit geleerd heeft. Zij ontvangt het enig nodige: Zij ontvangt de Heer. Zij ontvangt het Woord Gods dat in Jezus zichtbaar en tastbaar is geworden. Net als Marta ontvangt ook Maria de enig nodige. De Heer doet intocht in haar gemoed. En juist in de viering van de liturgie kunnen we meevoelen met Maria. Wij genieten de lezingen en de gebeden, de muziek en de stilte, de woorden van de Heer en het belijden van ons hart, de verbondenheid met de Heer en met elkaar. In de stilte kom ik thuis bij God, in de verbondenheid met elkaar voel ik zijn warmte, in de liederen zijn lof, in de zegening zijn zegen. En wat is het “goede deel” anders dan de Heer zelf. “Heer, Gij zijt mijn erfdeel en mijn beker”, zingt psalm 16.. “Mijns harten rots en mijn erfdeel is God voor eeuwig”, zingt Psalm 73. De HEER die Marta zo lief heeft is ook het goede deel van Maria.

 En dat is nu wat Marta   even   betwijfelt. Heer, mijn zuster laat mij alleen dienen. Maria zit aan uw voeten maar laat mij alleen dienen. Is wat Marta zegt zo gek? De liturgie kan toch ook zich in behaaglijkheid verliezen en de  dienst vergeten. En vele zusters en broeders laten het, met een steels beroep op Maria bij meditatie en gebed alleen.
Maar het oordeel daarover is niet aan Marta.. Marta, Marta, je bekommert je om veel. Eén ding is nodig. Het betekent volgens mij in dit verband: Concentreer je op het enig nodige: Op God, op de liefde tot God en de naaste. Jouw oordeel over Maria is bijzaak. Jouw ergernis is bijzaak. Concentreer je op waar jij terecht mee bezig bent: De diaconie: de dienst aan God en de naaste.
Meister Eckhart zegt: Jezus troost Marta. Maak je niet bezorgd om Maria. Ook Maria heeft het goede deel en weet van het enig nodige dat zich ook bij haar uiten zal in veel liefdesdienst.

 
 Een ding is nodig. Vandaag zegt Jezus dat tot ons die zo vaak hoofd en bijzaken niet weten te onderscheiden, die ons druk kunnen maken over de vermeende luiheid van een ander of ons verliezen in zorg om kleinigheden. Een mensenkind moet een keer ophouden met zorgen en zich laven aan de goedheid Gods, zich opladen met de goede woorden van het Evangelie.
 Eén ding is nodig in de mallemolen van politieke keuzes en kerkelijke kwesties: De liefde tot God en de naaste, een diepe concentratie op God en een hartelijke dienst aan de naaste.  Heel veel van ons bedrijf blijkt dan bijzaak te zijn. God geve ons de kracht en het geloof om het ene nodige te ontvangen en te doen.
Amen.