|
6 mei 2018 Ben je gelukkig? Jesaja 45 vs 14 Johannes 15, 1-17 Oosterkerk Haarlem Jullie moeten op weg gaan en vrucht dragen, zegt Jezus tegen
zijn leerlingen. Jullie moeten elkaar liefhebben en vrucht dragen. Wat denk je. Is dat gelukt in de jaren en eeuwen die achter ons
liggen. Is het wat geworden met de wijngaard, het rijk Gods, de liefde. En lukt
het jou? Ben je gelukkig. Of weet je het zonet nog niet. Niet meer, Nog niet. Het beeld van de wijnstok en de ranken die vrucht dragen is voor
de meesten van jullie, denk ik, wel vertrouwd. Het is een heel intiem beeld.
Het verbeeldt de innige verbondenheid tussen de leerlingen, die van het eerste
uur en die van vandaag, en Jezus. Je kunt alleen leerling zijn van Jezus wanneer
je verbonden bent met Hem. Het hart en het verstand van de leerling hebben de
voeding nodig van het aandachtige horen, het gebed en de lofprijzing. Je kunt
niet zonder als leerling. Wat denk je. Lukt het je die verbondenheid te laten
groeien en bloeien of verpietert het, zomaar.
Ik laat die vraag even rusten. Want ik wil nu eerst op een
tweede aspect van wijnstok en de ranken wijzen die naast het intieme aspect
heel belangrijk is. Dat tweede aspect is niet intiem maar openbaar. Dat tweede
aspect geldt niet de kleine kring maar de wijde wereld. Ik ben de wijnstok, zegt Jezus. Mijn vader is de wijnbouwer. Dat
beeld van de Eeuwige heeft diepe bijbelse wortels.
Vanaf het begin van de goede schepping is het de wijnbouwer te doen om een
vruchtbare aarde voor heel de schepping. Daarom legt hij een bloeiende tuin aan
in de wildernis en plant hij een welige wijnstok. De regenboog zegent de
wijngaard van Noach en Israël wordt vanuit Egypte geroepen en geplant in het
land vol druiven en graan Bij de profeten wordt dat beeld nader uitgewerkt. Dat goede
leven wordt gestut doordat de arbeiders in de wijngaard en dat zijn allen die
verantwoordelijkheid dragen voor goed bestuur, het recht hooghouden en de
waarheid liefhebben. Jullie moeten een gemeenschap vormen waar liefde woont, zegt
Jezus tegen zijn leerlingen. Dat is niet voor de enge kring bedoeld. De
bedoeling is dat mensen wereldwijd geliefd zijn en gedragen worden in een
gemeenschap waar liefde woont. De bedoeling is dat mensen wereldwijd ervaren
dat ze veilig zijn en geborgen. Wat denk je. Is dat een beetje gelukt?
Nou, wereldwijd valt er heel wat op af te dingen want we weten dat
er plekken zijn waar oorlog, honger en ontzetting heersen. Maar hier bij ons
dan? Is het hier een beetje gelukt. Zullen we onze zegeningen eens tellen? De laatste jaren zijn er nogal wat onderzoeken geweest die als
uitkomst hadden dat de Nederlander behoorlijk gelukkig en tevreden is. Een
recente kop in de Volkskrant luidt “Het gaat goed met Nederland: we zijn
gelukkig, gezonder en meestal optimistischer dan 25 jaar geleden” Vijfentachtig
procent van de Nederlanders noemt zich tamelijk gelukkig en we zijn daarmee
nummer vijf in de wereld. Natuurlijk. Het kan altijd beter maar we hebben een
goed functionerende overheid. De kinderen kunnen naar school. Veel mensen
hebben een goed huis. Je kunt naar de rechter. De criminaliteit daalt in
Nederland. Nee, het is nog niet volmaakt. Nog lang niet. Maar veel mensen
vinden dat we het in onze westerse samenleving en in Nederland in het bijzonder
toch aardig voor elkaar hebben. De aandacht voor de rechten van ieder individueel
mens is er wel degelijk. Armen worden geholpen en zieken verzorgd. We hebben
het goed met elkaar. Op 4 en 5 mei en als Nederland kampioen wordt vieren we de
gemeenschap. Veel mensen beseffen het wellicht niet maar de fundamenten
waarop dat redelijk geordende volksbestaan van ons is gebaseerd, zijn diep
verankerd in de joodse en in de christelijke traditie. Ieder mens is gelijk
voor de wet komt rechtstreeks uit de gedachte dat ieder mens gelijk is voor
God. De tien woorden die zeggen dat je je traditie moet koesteren en vandaaruit
ieder mens het leven, de liefde en de waarheid moet gunnen hebben onze
samenleving gevormd. De wijnbouwer heeft ook niet een bloeiende kerk maar een
bloeiende wereld bedoeld.
Maar tegelijk met de persoonlijke tevredenheid bij veel mensen
wordt er een groot onbehagen gevoeld. Is de wereld waarin wij leven wel veilig?
Zijn we niet een speelbal geworden van de grote krachten in de wereld en van
een baaierd aan opinies op sociale media die luid worden rondgetoeterd. Is er
nog wel houvast als ieder zijn eigen waarheid heeft? Is er een gedeelde
oriëntatie als ieder zelf zijn leven maken moet? Is er geborgenheid in een
wereld vol wapens en terreur? Schuilen op de Dam op 4 mei onder de strengst
mogelijke veiligheidsmaatregelen. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zijn de kerken
leeggestroomd. Het is een proces dat al veel langer bezig was maar mijn
leeftijdgenoten, veel van jullie, hebben het in al zijn hevigheid meegemaakt. En
het is goed geweest dat mensen zich van heel veel oneigenlijke dwang hebben losgemaakt.
Niet de kerk is de baas over je leven. Dat ben je zelf. Maar wanneer bevrijding van de oneigenlijke dwang in de kerk ook
gaat betekenen dat je los komt van de kostbare traditie die de Eeuwige in ons
hart heeft gelegd, dan is dat een jammerlijk verlies voor jezelf en voor onze
samenleving. Want hoe hou je je staande in een wereld die meer op een woestijn
lijkt dan op een wijngaard.
Ik ben de wijnstok, zegt Jezus. Jullie zijn de ranken. Dat wil
zeggen dat er in die wijde wereld vol kansen en uitdagingen, vol meningen en
stellingen, ook een intieme geborgenheid nodig is die ons allemaal raakt en
richting geeft en die ieder van ons persoonlijk ook de kracht geeft mislukking
te verduren. Want nee, lang niet alles is jou gelukt. Mij ook niet. Mijn
kinderen zijn de kerk ontgroeid en mijn kleinkinderen
worden niet in de traditie grootgebracht. Dat vind ik verdrietig ook al
weet ik dat het kostbare, goede mensen zijn. En ook zij zijn op
zoek naar de diepe grond van hun persoonlijk maar ook van hun
gemeenschappelijk leven. Bijzonder is dat bij die zoektocht in jonge
generaties, trouwens ook opnieuw in oude generaties de bron van de
chris-telijke traditie opnieuw wordt ontdekt. Het beeld van de wijnstok en de ranken is een heel beweeglijk
beeld. Veel mensen denken dat het geloof inhoudt dat je bovennatuurlijke dingen
als vaste waarheden beschouwt en starre leefregels moet volgen. Jammer is dat.
Geloven is heel iets anders. Het is de verbondenheid zoeken met de diepe grond
van ons bestaan. Het is je toevertrouwen aan de gedachte dat je leven door
hoogte en diepte heen gedragen wordt. Het is leren luisteren naar de stem van
je geweten die door de traditie is gevormd. Het is nog zoveel meer. En het
bijzondere van onze tijd is dat mensen binnen en buiten de kerk elkaar in dat
zoeken kunnen vinden.
In de profetie die wij vanmorgen gelezen hebben staat een
intrigerende tekst. De dag komt, zegt de profeet, dat mensen buiten Israël
zeggen: De God van Israël houdt zich verborgen. Hij brengt verlossing. God houdt zich verborgen. Hij heeft zich onttrokken aan alle
vaste waarheden die wij van hem in pacht hadden. Hij laat zich niet kennen en
bewijzen. Hij verschijnt niet in natuurwetten en wiskundeformules. Hij bestaat
helemaal niet, zeggen velen tegenwoordig buiten en soms ook binnen de kerk. De profeet zegt dat de dag komt dat je ontdekt dat die verborgen
God een reddende God is. Je kunt hem zoeken, vinden, zoeken.
Oude mensen, jonge mensen, mensen binnen de kerk en mensen
buiten de kerk hebben dezelfde vragen. De kerk heeft de antwoorden niet paraat
en zeker de wijsheid niet in pacht. Maar wel kunnen wij samen zoeken naar de
diepe bron van ons leven. Daarbij gaat het helemaal niet om het grote gelijk
van de kerk. Het gaat ook niet om het pal staan voor de kerstvakantie en de
paaseieren. En het gaat helemaal niet aan dat de christelijke traditie wordt gebruikt
om een dam op te werpen tegen de Islam en anderen buiten te sluiten. De gemeenschap met
Christus betekent het leven van Christus delen, zijn idealen delen en zijn
warmte verspreiden. Het betekent delen in zijn hartstocht voor recht en zijn
ijver voor allen die de wijngaard ontnomen is. Het is zo belangrijk voor ons
allemaal dat er plekken zijn en blijven waar de liefde van Christus voor ons
allemaal gekoesterd wordt en behoed. Het is zo belangrijk dat er plekken zijn
waar gezocht kan worden naar de verborgen God die ons redt.
Jullie moeten op weg gaan en vrucht dragen. Jullie moeten het
goede leven dienen. Wat denk je. Is het je een beetje gelukt in de afgelopen
tijd. Of denk je: Het lijkt er niet op. Helemaal niet. Het is zo moeilijk in de
wijde wereld. Maar juist in tijden dat het moeilijk is, is die andere kant,
die intieme kant van het beeld van de wijnstok en de ranken belangrijk en vol
hoop. Wie in mij blijft draagt vrucht. Dat zegt dat jij je ook in tijden van
mislukking en lijden je op hem kunt verlaten. Lief mens. Blijf in mijn liefde. Laat
die niet verpieteren. Lief mens, wie je ook bent, je wordt geliefd. Verbonden
met Mij draag je vrucht.
|