Home


Preken


Jan BosContact:
Jan C. Bos
Wagnerkade 59,
2102 CT Heemstede
T  023 5332455
E jancbos@antenna.nl




6 mei 2018    Ben je gelukkig?
Jesaja  45 vs 14    Johannes 15, 1-17  Oosterkerk Haarlem

Jullie moeten op weg gaan en vrucht dragen, zegt Jezus tegen zijn leerlingen. Jullie moeten elkaar liefhebben en vrucht dragen.
Wat denk je. Is dat gelukt in de jaren en eeuwen die achter ons liggen. Is het wat geworden met de wijngaard, het rijk Gods, de liefde. En lukt het jou? Ben je gelukkig. Of weet je het zonet nog niet. Niet meer, Nog niet.
Het beeld van de wijnstok en de ranken die vrucht dragen is voor de meesten van jullie, denk ik, wel vertrouwd. Het is een heel intiem beeld. Het verbeeldt de innige verbondenheid tussen de leerlingen, die van het eerste uur en die van vandaag, en Jezus. Je kunt alleen leerling zijn van Jezus wanneer je verbonden bent met Hem. Het hart en het verstand van de leerling hebben de voeding nodig van het aandachtige horen, het gebed en de lofprijzing. Je kunt niet zonder als leerling. Wat denk je. Lukt het je die verbondenheid te laten groeien en bloeien of verpietert het, zomaar. 

Ik laat die vraag even rusten. Want ik wil nu eerst op een tweede aspect van wijnstok en de ranken wijzen die naast het intieme aspect heel belangrijk is. Dat tweede aspect is niet intiem maar openbaar. Dat tweede aspect geldt niet de kleine kring maar de wijde wereld.
Ik ben de wijnstok, zegt Jezus. Mijn vader is de wijnbouwer. Dat beeld van de Eeuwige heeft diepe bijbelse wortels.
Vanaf het begin van de goede schepping is het de wijnbouwer te doen om een vruchtbare aarde voor heel de schepping. Daarom legt hij een bloeiende tuin aan in de wildernis en plant hij een welige wijnstok. De regenboog zegent de wijngaard van Noach en Israël wordt vanuit Egypte geroepen en geplant in het land vol druiven en graan
Bij de profeten wordt dat beeld nader uitgewerkt. Dat goede leven wordt gestut doordat de arbeiders in de wijngaard en dat zijn allen die verantwoordelijkheid dragen voor goed bestuur, het recht hooghouden en de waarheid liefhebben.
Jullie moeten een gemeenschap vormen waar liefde woont, zegt Jezus tegen zijn leerlingen. Dat is niet voor de enge kring bedoeld. De bedoeling is dat mensen wereldwijd geliefd zijn en gedragen worden in een gemeenschap waar liefde woont. De bedoeling is dat mensen wereldwijd ervaren dat ze veilig zijn en geborgen.
Wat denk je. Is dat een beetje gelukt?

 
Nou, wereldwijd valt er heel wat op af te dingen want we weten dat er plekken zijn waar oorlog, honger en ontzetting heersen. Maar hier bij ons dan? Is het hier een beetje gelukt. Zullen we onze zegeningen eens tellen?
De laatste jaren zijn er nogal wat onderzoeken geweest die als uitkomst hadden dat de Nederlander behoorlijk gelukkig en tevreden is. Een recente kop in de Volkskrant luidt “Het gaat goed met Nederland: we zijn gelukkig, gezonder en meestal optimistischer dan 25 jaar geleden” Vijfentachtig procent van de Nederlanders noemt zich tamelijk gelukkig en we zijn daarmee nummer vijf in de wereld. Natuurlijk. Het kan altijd beter maar we hebben een goed functionerende overheid. De kinderen kunnen naar school. Veel mensen hebben een goed huis. Je kunt naar de rechter. De criminaliteit daalt in Nederland.
Nee, het is nog niet volmaakt. Nog lang niet. Maar veel mensen vinden dat we het in onze westerse samenleving en in Nederland in het bijzonder toch aardig voor elkaar hebben. De aandacht voor de rechten van ieder individueel mens is er wel degelijk. Armen worden geholpen en zieken verzorgd. We hebben het goed met elkaar. Op 4 en 5 mei en als Nederland kampioen wordt vieren we de gemeenschap.
Veel mensen beseffen het wellicht niet maar de fundamenten waarop dat redelijk geordende volksbestaan van ons is gebaseerd, zijn diep verankerd in de joodse en in de christelijke traditie. Ieder mens is gelijk voor de wet komt rechtstreeks uit de gedachte dat ieder mens gelijk is voor God. De tien woorden die zeggen dat je je traditie moet koesteren en vandaaruit ieder mens het leven, de liefde en de waarheid moet gunnen hebben onze samenleving gevormd. De wijnbouwer heeft ook niet een bloeiende kerk maar een bloeiende wereld bedoeld.

 
Maar tegelijk met de persoonlijke tevredenheid bij veel mensen wordt er een groot onbehagen gevoeld. Is de wereld waarin wij leven wel veilig? Zijn we niet een speelbal geworden van de grote krachten in de wereld en van een baaierd aan opinies op sociale media die luid worden rondgetoeterd. Is er nog wel houvast als ieder zijn eigen waarheid heeft? Is er een gedeelde oriëntatie als ieder zelf zijn leven maken moet? Is er geborgenheid in een wereld vol wapens en terreur? Schuilen op de Dam op 4 mei onder de strengst mogelijke veiligheidsmaatregelen.
Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zijn de kerken leeggestroomd. Het is een proces dat al veel langer bezig was maar mijn leeftijdgenoten, veel van jullie, hebben het in al zijn hevigheid meegemaakt. En het is goed geweest dat mensen zich van heel veel oneigenlijke dwang hebben losgemaakt. Niet de kerk is de baas over je leven. Dat ben je zelf.
Maar wanneer bevrijding van de oneigenlijke dwang in de kerk ook gaat betekenen dat je los komt van de kostbare traditie die de Eeuwige in ons hart heeft gelegd, dan is dat een jammerlijk verlies voor jezelf en voor onze samenleving. Want hoe hou je je staande in een wereld die meer op een woestijn lijkt dan op een wijngaard.

Ik ben de wijnstok, zegt Jezus. Jullie zijn de ranken. Dat wil zeggen dat er in die wijde wereld vol kansen en uitdagingen, vol meningen en stellingen, ook een intieme geborgenheid nodig is die ons allemaal raakt en richting geeft en die ieder van ons persoonlijk ook de kracht geeft mislukking te verduren. Want nee, lang niet alles is jou gelukt. Mij ook niet.
Mijn kinderen zijn de kerk ontgroeid en mijn kleinkinderen worden niet in de traditie grootgebracht. Dat vind ik verdrietig ook al weet ik dat het kostbare, goede mensen zijn.  En ook zij zijn op zoek naar de diepe grond van hun persoonlijk maar ook van hun gemeenschappelijk leven. Bijzonder is dat bij die zoektocht in jonge generaties, trouwens ook opnieuw in oude generaties de bron van de chris-telijke traditie opnieuw wordt ontdekt.
Het beeld van de wijnstok en de ranken is een heel beweeglijk beeld. Veel mensen denken dat het geloof inhoudt dat je bovennatuurlijke dingen als vaste waarheden beschouwt en starre leefregels moet volgen. Jammer is dat. Geloven is heel iets anders. Het is de verbondenheid zoeken met de diepe grond van ons bestaan. Het is je toevertrouwen aan de gedachte dat je leven door hoogte en diepte heen gedragen wordt. Het is leren luisteren naar de stem van je geweten die door de traditie is gevormd. Het is nog zoveel meer. En het bijzondere van onze tijd is dat mensen binnen en buiten de kerk elkaar in dat zoeken kunnen vinden.

 In de profetie die wij vanmorgen gelezen hebben staat een intrigerende tekst. De dag komt, zegt de profeet, dat mensen buiten Israël zeggen: De God van Israël houdt zich verborgen. Hij brengt verlossing.
God houdt zich verborgen. Hij heeft zich onttrokken aan alle vaste waarheden die wij van hem in pacht hadden. Hij laat zich niet kennen en bewijzen. Hij verschijnt niet in natuurwetten en wiskundeformules. Hij bestaat helemaal niet, zeggen velen tegenwoordig buiten en soms ook binnen de kerk.
De profeet zegt dat de dag komt dat je ontdekt dat die verborgen God een reddende God is. Je kunt hem zoeken, vinden, zoeken.

Oude mensen, jonge mensen, mensen binnen de kerk en mensen buiten de kerk hebben dezelfde vragen. De kerk heeft de antwoorden niet paraat en zeker de wijsheid niet in pacht. Maar wel kunnen wij samen zoeken naar de diepe bron van ons leven. Daarbij gaat het helemaal niet om het grote gelijk van de kerk. Het gaat ook niet om het pal staan voor de kerstvakantie en de paaseieren. En het gaat helemaal niet aan dat de christelijke traditie wordt gebruikt om een dam op te werpen tegen de Islam en anderen buiten te sluiten.
 De gemeenschap met Christus betekent het leven van Christus delen, zijn idealen delen en zijn warmte verspreiden. Het betekent delen in zijn hartstocht voor recht en zijn ijver voor allen die de wijngaard ontnomen is. Het is zo belangrijk voor ons allemaal dat er plekken zijn en blijven waar de liefde van Christus voor ons allemaal gekoesterd wordt en behoed. Het is zo belangrijk dat er plekken zijn waar gezocht kan worden naar de verborgen God die ons redt.

Jullie moeten op weg gaan en vrucht dragen. Jullie moeten het goede leven dienen. Wat denk je. Is het je een beetje gelukt in de afgelopen tijd. Of denk je: Het lijkt er niet op. Helemaal niet. Het is zo moeilijk in de wijde wereld.
Maar juist in tijden dat het moeilijk is, is die andere kant, die intieme kant van het beeld van de wijnstok en de ranken belangrijk en vol hoop. Wie in mij blijft draagt vrucht. Dat zegt dat jij je ook in tijden van mislukking en lijden je op hem kunt verlaten. Lief mens. Blijf in mijn liefde. Laat die niet verpieteren. Lief mens, wie je ook bent, je wordt geliefd. Verbonden met Mij draag je vrucht.